Na arheološkkom lokalitetu srednjovekovnog manastira Bogorodice Hvostanske, u selu Studenica kod Istoka, unutar zakonom ustanovljene specijalne zaštićene zone, u sredu 23. jula, održan je javni skup sa verskim obredom bez znanja i saglasnosti SPC. Ovaj čin predstavlja direktno kršenje odredbi Zakona o specijalnim zaštićenim zonama, saopštila je Eparhija raško-prizrenska.
Kako se navodi u saopštenju, tokom obreda rimokatolički sveštenik sa Kosova, Fran Koljaj, održao je govor sa otvorenim nacionalističkim porukama, koristeći zapaljivi jezik koji podstiče međuetničku i međuversku mržnju, u očiglednoj nameri pogrešne interpretacije istorijski dokumentovanih činjenica i radi prisvajanja nasleđa Srpske pravoslavne crkve.
Eparhija raško-prizrenska najoštrije osuđuje ovo teško kršenje zakona kao nastavak niza provokacija usmerenih protiv SPC, i urgentno poziva međunarodne subjekte da se aktivno angažuju na zaštiti ugroženih verskih i kulturnih dobara SPC, i obezbede pouzdane međunarodne garancije Crkvi u uslovima sve učestalijih kršenja važećih pravnih normi i odsustva adekvatnih reakcija kosovskih institucija.
Srednjovekovni manastir Bogorodice Hvostanske rekonstruisan je na temeljima starije bazilike tokom treće decenije 13. veka. Izgrađen je u prepoznatljivom arhitektonskom stilu raške škole, pod crkvenim pokroviteljstvom nakon uspostavljanja Srpske pravoslavne eparhije Hvostanske 1219. godine, episkopskog sedišta koje je osnovao Sveti Sava. Manastir je ostao u neprekidnoj liturgijskoj upotrebi Srpske pravoslavne crkve sve do kraja 17. veka, o čemu svedoči bogatstvo sačuvanih dokumentarnih izvora i crkvenih artefakata. Nakon toga, manastir je pretrpeo oštećenja u burnim istorijskim događajima, zapusteo je, a građa je postepeno odnošena, navode iz Eparhije raško-prizrenske.
Danas su na ovom mestu sačuvani samo ostaci velike srednjovekovne crkve, pratećih objekata i utvrđenja. Lokalitet je temeljno istražen od strane istaknutih arheologa u poslednjim decenijama, uz obimnu dokumentaciju koja je sačuvana. Brojni srednjovekovni natpisi i dokumenti iz 13. veka i kasnije svedoče o duhovnom i istorijskom značaju ovog svetog mesta.
Budući da je reč o verskom i kulturnom dobru od izuzetnog značaja, oko ostataka crkve Bogorodice Hvostanske je 4. juna 2008. godine, uz više od četrdeset drugih većih ili manjih zaštićenih zona koje obuhvataju srpske srednjovekovne crkve i manastire, uspostavljena Specijalna zaštićena zona u prečniku od 100 metara, u skladu sa Zakonom o specijalnim zaštićenim zonama. Unutar ove zone, nikakve zabranjene ili ograničene aktivnosti, uključujući javna okupljanja, ne mogu se održavati bez prethodne saglasnosti SPC i Saveta za sprovođenje i nadgledanje, dodaje se u saopštenju.
“Prema javno dostupnim dokazima, uključujući fotografije i video-snimke, grupa kosovskih Albanaca predvođena rimokatoličkim sveštenikom sa Kosova, Franom Koljajem, izvršila je 23. jula na arheološkom lokalitetu srednjovekovne srpske pravoslavne crkve, unutar specijalne zaštićene zone, neovlašćeni verski obred. Tokom ovog čina sveštenik Koljaj je održao je politički govor sa izrazito nacionalističkim sadržajem, zagovarajući netrpeljivost prema licima koja nisu albanskog etničkog ili rimokatoličkog porekla, posebno usmeravajući napade na pravoslavne Srbe i muslimane, što se vidi iz govora i bez ikakve istorijske i pravne osnove nazivajući dobro dokumentovani srpski pravoslavni manastir ‘etnički albanskim i ilirskim’. Na fotografijama se vide lica koja više liče na političke sledbenike nego na vernike, što čitav čin čini otvorenim skrnavljenjem sveštenog mesta”, navodi Eparhija raško-prizrenska.
Eparhija raško-prizrenska naglašava da ovaj postupak ujedno predstavlja ozbiljnu zloupotrebu verske službe u političke i nacionalističke svrhe. Dodaje da nije poznato da li je ova najnovija provokativna zloupotreba verskog obreda i prostora izvedena uz znanje ili odobrenje katoličkog biskupa na Kosovu.
“Važno je istaći da je sličan provokativan čin na arheološkom lokalitetu srpske pravoslavne crkve u Novom Brdu, unutar Specijalne zaštićene zone, izveden 2018. godine, nakon čega je Patrijaršija SPC uputila zvanično pismo Vatikanu, izrazivši duboku zabrinutost zbog zloupotrebe religije na Kosovu i Metohiji radi otvorenog podsticanja verske netrpeljivosti i razdora, kao i zbog krajnje provokativnog korišćenja arheoloških lokaliteta i Specijalnih zaštićenih zona”.
Ističe se da je ovo samo najnoviji u nizu incidenata koji pokazuju zabrinjavajuću eroziju njenih prava i sloboda, koja se ili otvoreno zanemaruju, ili proizvoljno tumače.
“Brojni su incidenti na koje kosovske institucije nisu pravno reagovale ili su ih čak potpuno ignorisale. Istovremeno otvoreni napadi na SPC u pojedinim medijima i na društvenim mrežama, stvaraju atmosferu potpune nekažnjivosti za nezakonita dela usmerena protiv Crkve i njenog nasleđa na Kosovu i Metohiji. Nažalost, nakon dve decenije upornih javnih kleveta, istorijskog revizionizma praćenog promocijom provokativnih nacionalističkih narativa, lažnog predstavljanja, negiranja identiteta, kontinuiranog širenja govora mržnje protiv Srpske Pravoslavne Crkve, kao i nasilnih upada u crkve i učestalih kršenja Zakona o specijalnim zaštićenim zonama, koje su prvenstveno uspostavljene radi zaštite kulturnog i verskog nasleđa SPC, ovakvi nezakoniti akti sve se češće sprovode bez ikakvih pravnih posledica”.
Srpska Pravoslavna Crkva će detaljno razmotriti sve raspoložive pravne mogućnosti radi pokretanja postupaka protiv počinilaca ovog čina, koji se može tumačiti kao krivično delo, kao i zbog kršenja Zakona o specijalnim zaštićenim zonama.
“Međutim, usled višegodišnjeg institucionalnog nemara i selektivne primene zakona koji se odnose na nasilje nad objektima SPC, postoji ozbiljna bojazan da će i ovaj najnoviji incident ostati nesankcionisan. Ovaj nemili događaj, kao i drugi u poslednjim godinama koji sve više zadiru u garantovana prava Crkve, pokazuje do kog je stepena narušen pravni okvir koji reguliše život SPC. Ovi događaji naglašavaju hitnu potrebu za jačanjem pravnog statusa Srpske Pravoslavne Crkve na Kosovu, u skladu sa međunarodnim inicijativama, kako bi se obezbedilo trajno prisustvo i sigurnost njenog sveštenstva, monaštva i vernika, kao i efikasna zaštita njenog kulturnog i verskog nasleđa pod snažnim međunarodnim garancijama”, zaključuje se u saopštenju eparhije raško-prizrenske.
Izvor: Radio Mitrovica sever
