Antologija srpske književnosti nastale na području Kosova i Metohije u periodu od 2000. do 2020. „Neodoljiva teškoća postojanja“ Aleksandra Dunđerina, u izdanju mitrovačke “Alternativne”, promovisana je prethodne nedelje u više gradova Boke Kotorske.
Mali umetnički karavan se sa Kosova i Metohije uputio ka Boki Kotorskoj, gde je u tri večeri, ova značajna publikacija predstavljena čitaocima u Herceg Novom, Kotoru i Tivtu . Antologiju i savremenu kosovsko-metohijsku poeziju, Bokeljima su predstavili autor knjige Aleksandar Dunđerin, pisci zastupljeni u antologiji Živojin Rakočević, Novica Sovrlić i Žarko Milenković, direktorka PKC “Akvarijus” slikarka Miljana Dunđerin i novinar Radija Kosovska Mitrovica i pisac Ivana Vanovac.
Početna zamisao jeste bila promocija Dunđerinove antologije. Ispalo je da je to putovanje promovisalo još nešto…..
Šestočlana umetnička ekspedicija je tokom četiri dana i tri večeri, vredno radila na promociji celokupne kosovske kulturno – umetničke istine, na čišćenju produkcionih sekrecija tendencioznih dnevnopolitičkih medijskih sadržaja, od kojih je jednom Bokelju, kosovska realnost delovala zamagljeno, kao da je posmatra kataraktičnim okom.
A istina je da na Kosovu i Metohiji postoje i sada neki stvaralački nastrojeni, pametni, pošteni ljudi, da oni pišu savršeno dobru, savremenu poeziju, da je zahvaljujući takvima, kritička misao na Kosovu i Metohiji i te kako živa, da kosovsku misao misle i otelovljuju neke divne ličnosti čiji su i intelektulni i moralni integritet, netaknuti prošli kroz iskušenja “nedostojnih ponuda”. Da Kosovo, iako jeste prostor mitopoetskih prožimanja, zapravo ima svoju realiju koja je današnja, aktuelna, frška (što bi rekli Bokelji).
Dunđerin smatra da se na rubovima kulturnog prisustva jednog naroda, stvara najbolja i najživahnija umetnost. Valjda je to zbog neprestane pretnje nestajanjem. Komfor je, zbog svoje inertne, otromboljene prirode, oduvek bio gubilište mašte i pokretačke erosne energije.
“Ovo je sa jedne strane svedočanstvo o trajanju kosovske misli, ali sa druge i svedočanstvo o vremenu u kojem živimo. I ova poezija i proza, ovi eseji i odlomak iz drame koji se nalaze u antologiji, upravo pokazuju kako su pisci sa Kosova i Metohije, ali i i oni koji tamo žive ovih 20 godina, zapravo uspevali da na različite načine svedoče o svemu tome i da budu ukorak sa tim bitnim tendencijama u našoj nacionalnoj literature – srpskoj i sa tendencijama koje su danas aktuelne i u svetu. Tako da mi se čini barem da je ovih 20 godina srpske kniževnosti na Kosovu i Metohiji i uopšte na rubovima nekog srpskog kulturnog prostora, mnogo zanimljivija i dinamičnija i možda neočekivano življa i raznovrsnija, nego u nekim centrima kulture u Srbiji” poručio je Dunđerin.
Autor je naslovom “Neodoljiva teškoća postojanja” zadao enigmu publici. Ona je taj rebus prihvatila i zabavila se njime. Zapravo, i sam autor je činenicom da je “jedini čovek koji je iz Vojvodine izbegao na Kosovo” bio zagonetka za publiku. Zašto zaboga jedan ostvareni čovek, donosi odluku da napusti komfor i uređenost života srpske Atine, i doseli se u neprestani nemir srpskog Jerusalima?
Upoznajući se sa problemom organizovanja kulturne scene na Kosovu i Metohiji, Bokelji su od gostiju mogli da čuju i priču o “izgubljenom kosovskom Gradu” , o tome da je kultura nukleus iz koga se Grad rađa, te da je shodno tome, za trajno održavanje kulturno – umetničke scene tog podneblja, važno da taj Grad ponovo uspostavimo. Priču o Gradu, neumorno je ponavljao Rakočević, malo začuđen i rastužen činjenicom da su dva srednjovekovna prijatelja – arhiepiskop srpski Danilo drugi i Kotoranin fra Vita, glavni majstor koji je radio na Visokim Dečanima, bolje, lakše i plodnije drugovali i sarađivali, nego što to Kotor i Kosovo čine danas.
Pričajući o antologiji, govorilo se zapravo o tradiciji, ali i o potrebi da se već decenijama aktuelnom narativu o kosovsko – metohjskoj kulturno – istorijskoj baštini koja je spektakularna, doda i aneks o savremenom umetničkom duhu i dahu koji kod nas definitivno postoji i koji već pomenutu tradiciju ne potire. Naprotiv. On je nadgrađuje. I ako su u protekle dve decenije, kosovsko – metohijski stvarali u debelom hladu i sigurnosti Dečana, Gračanice ili Ljeviške, vreme je da malo izađu iz njihove senke, i kao fra Vita nekada, izgrade sebi Grad.
Pored promocije, za umetnike sa Kosova i Metohije u već pomenuta tri grada, bio je organizovan i prjem kod rukovodilaca lokalnih samouprava. Predsednik opštine Tivat Željko Komnenović i podpredsednici opština Kotor i Herceg Novi Siniša Kovačević i Mirko Mustur, bili su domaćini ovoj grupi. Ovi susreti, označili su ponovno uspostavljanje kulturene diplomatije između Boke Kotorske i Kosova i Metohije, nakon više ( i previše) godina. U naznakama je dogovorena saradnja najpre na polju “razmene umetnika”, gde bi na našem području, domaćini bokokotorskim stvaraocima, bili Dom kulture “Gračanica”, PKC “Akvarijus” iz Kosovske Mitrovice i Društvo književnika Kosova i Metohije. Detalji saradnje, trebalo bi prema planu, da budu razrađeni već sredinom oktobra, kada se očekuje da ove tri institucije, poseti delegacija kulturnih delatnika iz ovih bokokotorskih gradova.
Svašta su Kotorani, Novljani i Tivćani mogli da čuju od gostiju sa Kosova i Metohije. Ali su i gosti naučili nešto od domaćina. Recimo, na čelu ovih gradova nalaze se izvanredno obrazovani, elokventi a opet prizemni ljudi, koji su i sami veoma naklonjeni umetnosti. Tako je prosto neverovatno da je na poslednjoj u nizu promocija, moderator bio predsednik opštine lično, novinar i književnik Željko Komnenović. Potpredsednik opštine Kotor je čak bez ikakve obaveze, prisustvovao promociji i u Tivtu, iako je prethodne večeri sve to čuo u Kotoru. Potpredsednik opštine Herceg Novi je veoma aktivan član Matice Boke i tako dalje, i tako dalje, i tako fantastično dalje…
Druženje kosovsko-metohijskih stvaralaca sa bokokotorskom publikom organizovali su Udruženje „Šta hoćeš“ (koje se između ostalog angažuje na polju promocije obrazovanja, osvešćenja građanstva prema kulturi kao i podsticaja razvoja umetnika i umetničkih formi u svim medijima) i Maticia Boke, u saradnji sa Srpskim pjevačkim društvom „Jedinstvo“ iz Kotora i Muzejem “Mirko Komnenović” u Herceg Novom. Pokrovitelji ovog druženja, bili su Opština Herceg Novi, Opština Kotor, Turistička organizacija Kotor i Opština Tivat, a pored hercegnovskog muzeja “Mirko Komnenović”, prostor za održavanje promocija, ustupili su Riznica crkve Svetog Nikole u Starom gradu Kotoru i parohijski dom Crkve Svetog Save u Tivtu.
Na kraju ovog teksta, a zapravo na početku ove priče i na čelu ove male kolone stvaralaca, stoji kićma čoveka koji jeste najzaslužniji što je Boki prikazana jedna malo drugačija, svetlija strana srpskog postojanja na Kosovu i Metohiji. Reč je o reditelju, producentu, novinaru, umetniku Rastku Šejiću iz Udruženja „Šta hoćeš“. Godinama se on bavi umetnicima sa Kosova i Metohije, promoviše ih i reklamira. Ako je kamen – temeljac onog kosovskog Grada negde već položen, Šejić se definitivno u njega ugradio.
