Pisanje medija da Priština planira da pravoslavnu Crkvu Svetog Nikole na Novom Brdu rekonstrui[e i predstavi kao katoličku izazvala niz reakcija.
S obzirom na sve naučne potvrde u vezi sa pravoslavnom pripadnošću Crkve Svetog Nikole na KiM, ne bi trebalo da bude bojazni da je Albanci uistinu mogu prisvojiti, ali je potrebno preduzeti veoma energične korake radi njene zaštite, izjavio je profesor Darko Tanasković.
“Ali, naučna istina, pa i istina uopšte u vezi sa zbivanjima na KiM i oko KiM, već duže vreme se sistemski krivotvore i izneveravaju, pa moramo preduzeti veoma energične korake radi zaštite Crkve Svetog Nikole, dok nije kasno”, rekao je Tanasković za “Večernje novosti”.
Eparhija raško-prizrenska izrazila je zabrinutost zbog najave početka izvesnih radova na lokalitetu drevne srpske srednjovekovne katedralne crkve Sv. Nikole, sabornog hrama novobrdskih i gračaničkih episkopa, u neposrednoj blizini (podgrađu) tvrđave Novo Brdo.
“Ovaj hram podignut je sredinom 14. veka i bio je dograđen u vreme despota Stefana Lazarevića i posle 1455 godine. Po svemu sudeći kasnije je pod osmanskom vlašću pretvoren u džamiju, da bi objekat posle bio srušen u zemljotresu i ostao u ruševinama do današnjih vremena, kao i ostaci grada koji je ubrzo zapusteo.
Kao i velike nemanjićke zadužbine (13 i 14. veka) Sopoćani, Arilje, Visoki Dečani, novobrdska crkva Sv. Nikole građena je u romaničkom stilu bazilike i do pada Novog Brda pod osmansku vlast bila je glavno pravoslavno bogoslužbeno mesto.
Nedaleko od ovog hrama nalaze se ostaci gradske rimokatoličke crkve tzv. Saške crkve, koja je dobila naziv po rudarima Saksoncima (Sasima), koji su pored dubrovačkih trgovaca i domaćeg srpskog stanovništva činili deo bogatog i raznolikog kulturnog i verskog mozaika srednjovekovnog Novog Brda, kao jednog od najznačajnijih gradova srednjovekovne Srbije .
Informacije o planiranom projektu konzervacije hrama Sv. Nikole objavljene su u kosovskim medijima i prema dostupnim informacijama projekat izvodi Arheološki institut Kosova, uz finansijsku podršku nemačke ambasade u Prištini .
Protivno zakonu o zvaničnim jezicima i nazivima opština, mediji govore o “katedrali u Artani, bivšem Novom Brdu” ignorišući zvanično ime opštine.
Eparhija raško-prizrenska napominje da se hram Sv. Nikole nalazi u jednoj od četrdesetak specijalnih zaštićenih zona, koje po kosovskim zakonima podležu posebnoj proceduri, koja ne zavisi samo od kosovskih institucija, već i od stava Srpske pravoslavne crkve.
Osim toga, ovaj stari verski objekat je na sajtu kosovskog Ministarstva kulture netačno predstavljen kao rimokatolička crkva, bez ikakvog pominjanja autentične istorije hrama i dosadašnjih rezultata arheoloških istraživanja što je žalostan pokazatelj tendencije menjanja istorijskih činjenica na ovim prostorima.
Tim povodom naša Eparhija je već kontaktirala nemačku ambasadu, a takođe će u daljoj proceduri urgentno biti angažovana i Komisija za zaštićene zone, čiji je član Eparhija raško-prizrenska. Veoma je važno u saradnji sa OEBS-om i kancelarijom EU utvrditi tačno sve činjenice i projekat konzervacije ruševina hrama vratiti u okvire zakona. U protivnom. svaki dalji radovi na ovoj lokaciji bili bi nezakoniti.
Crkva Sv. Nikole istraživana je još od 50tih i 60tih godina prošlog veka i tu su pronađeni brojni natpisi i elementi kamene plastike koji jasno ukazuju na poreklo hrama i njegov stil.
U okvirima hrama pronađeni su i brojni grobovi, koji su u međuvremenu otvarani i kosti odnošene u Prištinu bez ikakvog obaveštavanja SPC.
Odlučan stav naše Eparhije jeste da se bilo kakvi konzervatorski radovi, kao i prezentacija ove baštine, može raditi jedino uzimajući u obzir dosadašnje arheološke radove i u punoj saradnji sa eminentnim srpskim ekspertima koje će angažovati Eparhija raško-prizrenska.
Apsolutno je neprihvatljiva i kontraproduktivna bilo kakva politizacija pitanja kulturne baštine, a pogotovo jednostrano menjanje istorijskih činjenica.
Dosadašnja istraživanja i istorijat hrama Sv. Nikole detaljno su predstavljeni u monografiji “Crkva Sv. Nikole – Katedrala Novog Brda” arheologa Marka Popovića i Igora Bjelića, Beograd 2018. godine (na srpskom i engleskom jeziku). Na osnovu obimnih istorijskih i arheoloških citiranih izvora, fotografija lokacije, nađenih artefakata, crteža i moguće idealne rekonstrukcije može se dobiti za sada najkompletnija slika o katedralnom hramu Novog Brda.”
Izvor: B92, Večernje novosti
