Povodom nedavnog neovlašćenog služenja rimokatoličke mise na temeljima drevnog sabornog hrama Sv. Nikole, sedišta novobrdskih pravoslavnih mitropolita i glavnog pravoslavnog srpskog hrama u ovom srednjovekovnom gradu, kao i postavljanja političkih obeležja Kosova na srpske srednjovekovne kulturno-istorijske i verske spomenike u novobrdskoj specijalnoj zaštićenoj zoni i organizovanja javnih skupova i drugih aktivnosti u cilju promovisanja srednjovekovnog grada Novog Brda kao etničke albanske lokacije pod neistorijskim imenom “Artana”, Eparhija Raško-prizrenska izražava najoštriji protest.
U saopštenju na svom sajtu navodi se da prema Zakonu o specijalnim zaštićenim zonama Kosova br. 03/L /039 (http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/2008_03-L039_sr.pdf) srednjovekovni grad Novo Brdo uvršten je u spisak specijalnih zona kao baština od posebnog značaja za srpski narod. Kako se navodi u tekstu ovog pravnog akta, namena Zakona jeste da “osigura zaštitu srpskih pravoslavnih manastira, crkava i ostalih verskih mesta, kao i istorijskih i kulturnih mesta koja imaju poseban značaj za zajednicu kosovskih Srba, kao i za ostale zajednice na Kosovu, kroz uspostavljanje specijalnih zaštitnih zona.” (Član 1).
U članu 3. Zakona navodi se da specijalne zaštićene zone, u koje spada i srednjovekovni grad Novo Brdo (član 7.3), imaju zadatak, između ostalog, “da očuvaju karakter i izgled mesta i kulturni ili arheološki kontekst, prirodno okruženje ili estetsko vizuelnu sredinu i da spreče nepovoljne razvoje oko zaštiećenih mesta u cilju harmoničnog i održivog razvoja zajednica koje žive u oblastima koje se nalaze oko takvih mesta.”
Pomenuti zakon vrlo precizno definiše ulogu Saveta za sprovođenje i nadgledanje (SSN) koji inače čine: šef kancelarije EU na Kosovu, šef kancelarije OEBS-a na Kosovu, Kosovski ministri kulture i prostornog planiranja kao i Episkop Raško-prizrenski, kao predstavnik SPC. U članovima 5. i 6. zakona jasno se govori o zabranjenim i ograničenim aktivnostima u okviru Specijalnih zaštićenih zona (SZZ). Među njima u članu 6.b pominju se sasvim jasno i “javna okupljanja, rekreacija i zabava”. Konkretno u slučaju srednjovekovnog grada Novo Brdo u članu zakona (7.3) kaže se da je za zonu Novog Brda predviđeno da se nadležna opština direktno konsultuje sa Srpskom pravoslavnom Crkvom, a ako se sporazum ne postigne, onda se problem rešava sa Savetom za sprovođenje i nadgledanje.
Imajući u vidu provizije ovog zakona u kontekstu najnovijih zbivanja može se zaključiti da su:
Kosovske institucije koje stoje iza organizovanja tzv. “Dana Artane”, postavljanja kosovskih zastava na novobrdsku tvrđavu, posebno na ostatke sredonjvekovnog pravoslavnog hrama Sv. Nikole, prekršile su niz odredbi ovog zakona jer nikakve konsultacije sa SSN-om nije bilo.
Takođe, ove aktivnosti su održane bez saglasnosti nadležnih opštinskih struktura (na čijem čelu je predstavnik srpske zajednice), koje su u svakom slučaju bile dužne da obaveste Srpsku Pravoslavnu Crkvu u skladu sa zakonom o specijalnim zonama. Eparhija Raško-prizrenska, kancelarije EU i kancelarija OEBS-a nisu obaveštene o ovim aktivnostima i samostalno angažovanje kosovskog ministarstva kulture na neovlašćenim radovima na hramu Sv. Nikole pre nekoliko meseci predstavlja takođe otvoreni prekršaj zakona. Istovremeno, predstavljanjem ostataka pravoslavne crkve Sv. Nikole kao rimokatoličke, iako postoje vrlo detaljni istorijski dokazi i materijalni artefakti iz ranijih arheoloških istraživanja i istorijske literature da je reč o pravoslavnoj crkvi, sprovodi se neskriveni pokušaj menjanja istorijskog i verskog karaktera ove lokacije sa konačnim ciljem albanizacije cele lokacije Novog Brda, koji se u istoriji nikada nije nazivao Artana, ni kod Albanaca ni kod Srba, niti se igde u relevantnoj istorijskoj literaturi pod tim imenom pominje.
Ukoliko bi se ovakvo ponašanje nastavilo došlo bi do ozbiljnog narušavanja ionako teških međuetničkih i međuverskih odnosa u situaciji kontinuirane diskriminacije srpskog naroda i sistematskog rušenja i skrnavljenja pravoslavnih hramova i grobalja u poslednjih 20 godina.
Imajući u vidu druga kršenja Zakona o specijalnim zaštićenim zonama Eparhija Raško-prizrenska sa žaljenjem mora da zaključi da kosovske institucije direktno i svesno učestvuju u kršenju i podrivanju sopstvenih zakona. Na sličan način lokalne opštinske strukture u Dečanima uz neskrivenu podršku premijera (sada u ostavci) i vlade Kosova otvoreno sprečavaju izvršenje sudske odluke Ustavnog suda Kosova od 2016. godine u vezi imovine manastira Visoki Dečani, takođe zaštićene zone i UNESKO spomenika svetske kulturne baštine. Drevno rimsko pravo na kome počiva zakonodavstvo evropske civilizacije uči nas da se na bezakonju zakon ne može graditi i posebno da nepoznavanje zakona nema opravdanja (ignorantia juris non excusat). Sve to pokazuje da kosovske institucije nemaju ni volje ni profesionalnog kapaciteta da sprovode ni sopstvene zakone, a kamoli da se odgovorno brinu o srpskoj duhovnoj i kulturnoj baštini.
Stoga Eparhija Raško-prizrenska zahteva hitno sazivanje sednice Saveta za sprovođenje i nadgledanje (SSN), kao i hitan prekid svih nezakonitih i provokativnih aktivnosti na lokaciji srednjovekovnog grada Novo Brdo do daljnjeg jer ponašanje kosovskih institucija i rimokatoličke biskupije direktno narušava međuetničke i međuverske odnose i predstavlja flagrantan primer zloupotrebe kulturne baštine od posebnog značaja za Srpsku Pravoslavnu Crkvu i njenih verskih objekata u jeftine političke svrhe.
Eparhija Raško-prizrenska će se povodom ovih provokacija kosovskih institucija na lokaciji srednjovekovnog grada Novog Brda obratiti međunarodnim predstavnicima u Prištini, kao i relevantnim međunarodnim organizacijama za zaštitu verskih prava i kulturnog nasleđa i tražiti adekvatnu reakciju i dodatnu institucionalnu i bezbednosnu zaštitu.
Izvor, foto: Eparhija raško prizrenska
